ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 6، شهریور 1400 ، شماره پی در پی 64

انواع روان‌درمانی در مثنوی (با تأکید بر دفتر اول)

صفحه (149 - 166)
جلیل مسعودی‌فرد (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1399

چکیده

زمینه و هدف: مولانا با سرودن مثنوی در پی درمان روان انسانها و کاهش آلام آنهاست. او برای رشد و تربیت انسان و تعالی روح او به شیوه های مختلفی روی می‌آورد که از آن میان سه شیوۀ مهم و عملی او قصه درمانی، رنج‌درمانی و اجتماع‌درمانی است. قصه درمانی یکی از روشهای اساسی اوست. او با بیان قصه و تمثیل به مداوای بیمار میپردازد و برای سلامت روحی و روانی او راهکار مییابد. هدف اصلی قصه های او هدایت انسان ‌بسوی معنویت و کمال است. همچنین او رنج و درد را برای تصفیۀ روح و پاکی درون ضروری میداند. از نظر او لطف مطلق خدا برای آزمایش و ابتلای انسان، او را به ‌رنج می‌افکند. همچنین حضور در خانقاه و جمع سالکان و پیران را برای رشد و کمال انسان ضروری میداند. هدف این پژوهش بررسی ابعاد مختلف روشهای درمانی مولانا در دفتر اول مثنوی است.

روش مطالعه: روش پژوهش این مقاله روش توصیفی و تحلیلی و بر پایۀ مطالعات کتابخانه ای است.

یافته ها: متون ادبی دینی با الهام از جهان بینی دینی و تأثیرگذاری بر هر دو قلمروِ شناختی و عاطفی مخاطب خود میتوانند کاربرد فراوان داشته باشند. مثنوی یکی از شاخصترین و کارآمدترین متون عرفانی فارسی در این زمینه است.

نتیجه گیری: روایت قصه، پذیرش رنج و معنایابی برای آن، و حضور در جمع خانقاهیان جزو شگردهای روان‌درمانی در مثنوی معنوی است. مولوی با پرورش مبانی و اصول عرفان و تصوف و بکارگیری آن در جهت درمان آلام روحی بشر، یکی از بزرگترین اندیشمندانی است که روان‌درمانگران میتوانند از آرا و اندیشه های او در این زمینه بهره گیرند.

کلمات کلیدی
مولانا , مثنوی , روان‌درمانی , قصه‌درمانی , رنج‌درمانی , اجتماع‌درمانی

• استفاده از روایی‌گویی در آموزش معماری، نازی دیزجی، سجاد. کشتکار قلاتی، احمدرضا. و پرویزی، رضا. (1389). فناوری آموزش، (1) 5، صص 37-48.
• انسان در جست‌وجوی معنا، فرانکل، ویکتور. (1380). ترجمۀ اکبر معارفی. چاپ ششم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• ایمان‌درمانی، حکمت، نصرالله. (1386). تهران: الهام.
• آفتاب معنوی، وزین‌پور، نادر. (1368). تهران: امیرکبیر.
• پله‌پله تا ملاقات خدا، زرین‌کوب، عبدالحسین. (1373). تهران: علمی.
• ترس‌ولرز، کیرکگور، سورن. (1387). ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان. تهران: نشر نی.
• حلاج، میسن، ه. و. (1378). ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران: نشر مرکز.
• ذهن کامل نو، پینک، دانیل. (1395). ترجمۀ رضا امیررحیمی. چاپ پنجم. تهران: کندوکاو.
• روانشناسی اجتماعی، ارونسون، الیوت. (1384). ترجمۀ حسین شکرشکن، چاپ دوم. تهران: رشد.
• روانشناسی کمال، الگوهای شخصیت سالم، شولتس، دوآن. (1388). چاپ شانزدهم. تهران: پیکان.
• روایت‌شناسی داستانهای مثنوی، بامشکی، سمیرا. (1393). چاپ دوم. تهران: هرمس.
• شرح جامع مثنوی، زمانی، کریم (1372). تهران: اطلاعات.
• عرفان مولوی، عبدالحکیم، خلیفه. (1383). ترجمۀ احمد محمدی و احمد میرعلائی، تهران: علمی و فرهنگی.
• مبانی عرفان و احوال عارفان، حلبی، علی اصغر. (1377). تهران: اساطیر.
• نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی، شفیع‌آبادی، عبدالله. و ناصری، غلامرضا. (1371). چاپ سوم. تهران: نشر دانشگاهی.
• نظریه‌های روان‌درمانی، پروچاسکا، جیمزاو. و نورکراس، جان.سی. (1381). ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران: رشد.
• Desocio, J.E. (2005). Assessing self-development through narrative approaches in child and adolescent psychotherapy. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 18 (2), pp. 43-92.